مصرف کدام نان برای سالمندان توصیه می شود؟

نان که بخشی مهم و اصلی در سفره های ایرانی است، بیشتر انرژی روزانه فرد را تأمین می کند و نقش سیرکنندگی را نیز به عهده دارد. نان به ماده غذایی گفته می شود که از خمیر کردن آرد، خمیرمایه، آب، نمک و گاهی روغن و شکر تهیه می شود. نان ها انواع مختلفی دارند و البته برخی از آنها نه تنها مغذی نیستند بلکه مضر هم هستند و باعث برخی مشکلات برای سالمندان می شوند. مطلب آموزشی که در این زمینه توسط همکاران شرکت مهراندیشان دوستدار سلامت ( رادیو سالمندان ) تهیه و تنظیم شده است در ادامه قابل مطالعه و دریافت می باشد .

نان از نظر علم تغذیه جزء گروه غلات بوده و در هر 30 گرم دارای 80 کیلو کالری، انرژی می باشد .

اما سالمندان باید توجه کنند که مصرف نان باید به اندازه نیاز بدن باشد و اگر فرد بیش از حد آن را مصرف کند، منجر به چاقی و اضافه وزن خواهد شد.
کدام نان ارزش غذایی بالایی دارد و باید بیشتر مصرف شود؟
-   نان کامل يعني ناني که از آرد گندم (بدون سبوس گيري)تهيه شده باشد .
-    در کشور ما بخشي از سبوس گرفته مي شود، ولي آرد مصرفي در تهيه نان سنگک و بربري نسبت به سایر نان ها سبوس بيشتري دارد.
-    ویتامین، مواد معدنی و مواد فیبری در نان سبوس دار، دو برابر نان سفید (نان لواش) است.
-   فيبر موجود در نان سبوس دار براي تقویت سیستم ایمنی، رفع گرفتگي روده و يبوست مفيد مي باشد.
-   منيزيم موجود در نان سبوس دار باعث تقويت ماهيچه هاي روده مي شود و از دردهاي ماهيچه اي جلوگيري مي کند.
-    نان سبوس‌دار سرشار از ويتامين ب2 و ب3 است. این ویتامین ها باعث تمرکز، دقت عمل، شادابی و خوشحالی در سالمندان می شوند.
-   سنگک، بربری و تافتون از نان های سبوس دار می باشند اما نان لواش از نوع نان سفید و بدون سبوس است.

آشنایی با بهترین نوع نان:
نان سنگک:
-    سنگک ناني سبوسدار وتقریبا با ضخامت نیم سانتی متر می باشد و از نظر ميزان مواد مغذي و برخورداري از ويتامين ها (به ویژه ويتامين هاي گروه ب و اسيد فوليک)، املاح معدني و پروتئين هاي ضروري بدن، بهترين نان توليدي محسوب مي شود.
-    خمير سنگک به صورت طبيعي و بدون استفاده از افزودني ها تهيه مي شود و مصرف جوش شيرين در نان سنگک نادرست است.
-   آرد سنگک بيشترين سبوس را دارد و در نتيجه از بسياري از بیماری ها و عوارض عروقي ،گوارشي و سرطان جلوگيري مي کند.
-   آزمايش هاي انجام شده بر روي نان سنگک، نشان مي دهد که اين نان تقريبا کامل است و دارای مواد معدنی( مانند منیزیم و ...) و ویتامین کافی است.
نکته مهم
1. متخصصان وکارشناسان تغذيه به همه افراد توصيه مي کنند که نان کامل سبوسدار مصرف نمايند و نان سفيد را از غذاي خود حذف کنند. بهترين نمونه نان کامل، نان سنگک است.
2. به سالمندان مبتلا به دیابت و چربی خون نیز توصیه می شود که بجای نان سفید( نان لواش)، نان سبوس دار(سنگک، بربری و تافتون) مصرف کنند. زیرا نان سبوس دار برای این بیماران سالم تر می باشد.

نان بربری:

-   بعد از سنگک، بربری از محبوب‌ترین نان‌هاست.
-  در این نان هم از سبوس استفاده می‌شود اما نسبت به سنگک، سبوس کمتری دارد.
-   اگر از شاطر بخواهید نان بربری‌تان را پر سبوس پخت کند یا دوطرف آن را سبوس بپاشد، می‌توانید یک نان سالم و بسیار ترد داشته باشید.

نان تافتون:
-   نانی با شکل دایره ای، که ضخامت آن از بربری و سنگک کمتر است و به همین دلیل دیرتر تازگی خود را از دست می‌دهد.
-   از نظر ارزش غذایی نان تافتون و نان بربری در یک مرتبه قرار می‌گیرند و ارزش غذایی تقریبا یکسانی دارند.
-   نان‌های لواش و تافتون به‌دلیل ماندگاری طولانی‌تر و در دسترس بودن بین ایرانی‌ها، حسابی محبوب هستند.

نان لواش:
-    شکل ظاهری آن انواع مختلف دارد و معمولا به صورت دایره‌ای یا بیضی است.
-  از لحاظ ضخامت، بسیار نازک است و به همین دلیل می‌توان مدت زمان طولانی تری نسبت به نان های ضخیم تر آن را نگهداری کرد.
ر    نان لواش از لحاظ ارزش غذایی در حد بسیار پایینی قرار دارد و در رده بندی نان‌ها در پایین‌ترین درجه قرار دارد و فاقد سبوس است.
-   این نان ها دور ریز زیادی هم دارند و مصرف زیاد آنها ممکن است باعث اختلال در جذب مواد معدنی در سالمند شود.
* نکته: مقدار استاندارد نان برای هر فرد ۲ تا ۳ تکه است که به طور تقریبی یک کف دست را می‌توان برای آن تعریف کرد (۱۰×۱۰ سانتی‌متر) که این مقدار با توجه به ضخامت نان کم یا زیاد می‌شود.( در هر وعده همراه غذا بجز صبحانه)

نان جو:
خواص نان جو چیست؟ نان جو بخوریم یا نان گندم؟
-   کاهش قند خون؛ مفید برای افراد دیابتی
-   کاهش فشار خون
-   کاهش کلسترول خون
-  پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی
-    تقویت سیستم ایمنی بدن و دارای خاصیت ضد سرطانی
-    نان جو سرشار از فیبر است: همین ویژگی خوب آن باعث پاک سازی دیواره های معده و روده از ذرات آلوده می شود و از بیماری های دستگاه گوارش جلوگیری می شود.
-   وجود ویتامین های گروه ب در نان جو: موجب تقویت حافظه، شادابی و زیبایی پوست و آرامش در سالمندان می شود.
* نکته:
1. پس توصیه ما به سالمندان عزیز این است که به جای نان های دیگر مانند نان گندم و... نان جو بخورید و از خواص بی نظیر آن بهره مند شوید.
2. حتما از نوع سبوس دار آن استفاده کنید.
3. اگر گفته می شود نان جو جزو نان های رژیمی است، به این معنی نیست که هر چه قدر دلتان خواست از آن استفاده کنید. بلکه منظور این است که نسبت به بقیه نان ها برای سلامتی مفیدتر است.
4. فیبر بالا از خاصیت های نان جو است، ولی به علت این که پس از مصرف آن مقدار زیادی از آب بدن شما به علت فیبر زیاد جذب می شود. بهتر است از آب و مایعات فراوان استفاده کنید.
5. اگر طعم نان جو را دوست ندارید می توانید از ترکیب آرد جو و آرد گندم در پخت آن استفاده کنید.
* نکته: اگر به پروتئین گلوتن موجود در نان جو حساسیت دارید از مصرف آن خودداری کنید. چون موجب بیماری سلیاک می شود.

نان خوب و سالم چه ویژگی هایی دارد؟
-    دارای ظاهر مناسب و پخت کامل بوده؛ همچنین برشته باشد.
-    نان‌های سوخته یا فطیر، برای مصرف مناسب نیستند.
-    نان‌هایی که با حرارت غیرمستقیم پخت می‌شوند و در معرض شعله مستقیم آتش قرار نمی گیرند مناسب تر هستند.
-    نان خوب نباید به ‌سرعت بیات شود و مدتی پس از پخت حالت لاستیکی به خود بگیرد. بلکه باید به‌راحتی قابل جویدن و هضم باشد.
-    ظاهر اشتها آور و کاملاً پخته‌شده، بدون سوختگی
-   طعم مطبوع و بوی خوشایند، بدون جوش شیرین
-    بافت پوک و غیر متراکم، با قابلیت برش پذیری
-    ارزش تغذیه‌ای بالا؛ برای تأمین مواد معدنی، ویتامین و پروتئین موردنیاز بدن
-    ماندگاری بالا
* به سالمندان عزیز توصیه می شود، تا حدامکان از مصرف نان های شور و روغنی پرهیز کنند.

نگهداری نان به‌مدت طولانی:
-   بیشتر نان‌ها را اگر در دمای مناسب و بسته بندی خوب نگه ‌دارید، برای مدت طولانی ماندگار هستند.
-    فریز کردن نان وقتی هنوز تازه است، یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ کیفیت آن و جلوگیری از دور ریز نان است.
-    برای آنکه نان مدت بیشتری سالم بماند، هنگام خرید، نان‌های برشته و نسوخته را انتخاب کنید.
-    به نان تازه و داغ فرصت دهید تا کمی خنک شود و بلافاصله پس از خنک شدن، مقداری را که لازم دارید در کیسه پارچه‌ای بپیچید و بقیه را قطعه قطعه کرده و فریز کنید.
-    هر بار برای استفاده از نان یخ زده، برای مدتی آن را در محیط تمیز یا روی شعله ملایم قرار دهید تا نرم و قابل استفاده شود.
-    اجازه ندهید نان در کیسه خمیر شود و همچنین آن را هرگز لای روزنامه نپیچید چون خشک خواهد شد.
-    تا حد ممکن، به اندازه نیازتان نان بخرید تا دور ریز نداشته باشید.

* نکته پایانی
سالم ترین و مفید ترین نان جهت استفاده در سالمندان به ترتیب کدام نان است؟
1. نان جو (سبوسدار)
2. نان سنگک
2. نان بربری
4. نان تافتون
5. نان لواش

سلامت و پایدار باشید.

"اللهم صل علی سیدنا محمد و علی آل سیدنا محمد"

منابع
1. https://www.darouapp.ir/page/379/%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D9%85%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C-%D9%85%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF (1401/09/05)
2. https://www.yjc.news/00SDgx (1401/09/10)
3. در گردآوری این بخش از نظرات دانشجوی کارشناسی ارشد سلامت سالمندی نیز استفاده شده است.

این فایل از طریق لینک ذیل قابل دریافت می باشد .

•    ناظر علمی: دکتر لیلا صادق مقدم – دکترای تخصصی سالمند‌ شناسی- هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گناباد